8 quy định VAS còn thiếu so với IFRS - Các “Chiến thần” Kế - Kiểm đã nắm được bí kíp này chưa!

Hiện nay, Việt Nam ban hành 26 Chuẩn mực Kế Toán Việt Nam (VAS) trong khi quốc tế đã có 38 chuẩn mực, khoảng cách này khá lớn đặc biệt là các chuẩn mực trong ngành như nông nghiệp, thăm dò và khai thác tài nguyên khoáng sản, giá trị hợp lý, tổn thất tài sản,...

Vì thế khi phát sinh giao dịch kinh tế thuộc nhóm các chuẩn mực trên sẽ gặp khó khăn trong việc lập và trình bày báo cáo tài chính do thiếu cơ sở pháp lý.

Bài Viết này sẽ giúp bạn tổng hợp 8 quy định mà VAS còn thiếu so với với IFRS

 

1. Quy định liên quan về đánh giá theo giá trị hợp lý của tài sản và nợ phải trả

VAS và IFRS khác nhau ở chỗ ghi nhận theo giá trị hợp lý không phải ở thời điểm ghi nhận ban đầu  mà ở thời điểm sau ghi nhận ban đầu khi doanh nghiệp lập và trình bày báo cáo tài chính.

Tại ngày báo cáo, VAS yêu cầu hầu như tất cả tài sản và nợ phải trả đều phải ghi nhận theo giá gốc. Sự thay đổi giá trị hợp lý chưa được phản ánh trừ khi đánh giá lại các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ.

Có người cho rằng chứng khoán kinh doanh dưới hình thức dự phòng giảm giá đã được đánh giá lại theo giá trị hợp lý . Tuy nhiên đó chỉ là ghi nhận một chiều sự thay đổi của giá trị hợp lý theo chiều giảm, chứ không hẳn là quy định đầy đủ về đánh giá lại theo giá trị hợp lý như IFRS.

Ta có thể quan sát bảng sau để thấy rõ sự khác nhau giữa IFRS và VAS trong giá gốc và giá trị hợp lý:

2. Quy định liên quan đến Kế Toán Tài Sản Cố Định

Nguyên giá TSCĐ

IFRS cho phép tính vào nguyên giá TSCĐ  những chi phí có thể phát sinh trong tương lai như hoàn trả mặt bằng của TSCĐ, chi phí tháo dỡ trong khi VAS không cho phép ghi nhận các chi phí như một trong các yếu tố cấu thành nguyên giá TSCĐ.

Đánh giá lại Tài sản cố định tại thời điểm báo cáo.

IAS 16 cho phép đánh giá lại tài sản tại thời điểm báo cáo, cụ thể là:

Khi đánh giá tăng TSCĐ, phần đánh giá tăng được ghi nhận vào nguồn vốn khi đã trừ hết số được tổn thất tài sản ghi nhận là chi phí do đánh giá giảm trước đây. Khi đánh giá giảm TSCĐ để ghi nhận tổn thất tài sản, phần đánh giá giảm được ghi nhận tại chi phí sau khi đã bù trừ hết số được ghi nhận trong nguồn vốn do đã đánh giá tăng trước đó.

Nhưng với VAS3 chỉ cho phép đánh giá lại Tài sản cố định trong trường hợp của cơ quan Nhà Nước, đưa tài sản đi góp vốn liên doanh, liên kết, sáp nhập, chia tách.

 

3. Quy định ghi nhận theo giá trị hiện tại, giá trị phân bổ, giá hiện hành, chiết khấu dòng tiền theo lãi suất hiệu lực

IFRS yêu cầu một số tài sản như khoản phải thu, cho vay,.. phải được ghi nhận theo giá phí phân bổ trên cơ sở xác định giá trị hiện tại của dòng tiền tương lai.

VAS có đề cập đến nhưng chỉ ở mặt lý thuyết. Trên thực tế, vấn đề trên chưa được hướng dẫn nên bản chất nội dung giữa 2 hệ thống vẫn có sự khác biệt.

 

4. Quy định ghi nhận tổn thất tài sản

Theo IAS 36, Tài Sản Cố Định, Bất Động Sản Đầu Tư, các khoản đầu tư vào công ty con, liên doanh, liên kết, quyền khai khoáng, đơn vị tạo tiền, tài sản sinh học, lợi thế thương mại,... phải được đánh giá và ghi nhận tổn thất (Nếu có) vào báo cáo kết quả kinh doanh tại thời điểm báo cáo.

Với VAS, tất cả những yêu cầu trên lại chưa được đề cập đến hoặc xử lý trong chế độ kế toán doanh nghiệp, cụ thể là:

Theo Chế độ kế toán doanh nghiệp và cơ chế tài chính, doanh nghiệp được trích dự phòng đối với các khoản đầu tư công ty con, liên doanh, liên kế nếu các công ty này bị lỗ. Giá trị các khoản đầu tư bị tổn thất có thể cao hơn so với số lỗ của công ty.

Với Lợi thế thương mại IFRS yêu cầu xác định số tổn thất hàng năm, không tính trên cơ sở phân bổ dần đều trong khi VAS được phân bổ 10 năm trên cơ sở phân bổ dần đều.

 

5. Quy định về giao dịch thuê tài sản

IFRS 16 chỉ phân biệt giao dịch cho thuê và giao dịch cung cấp dịch vụ, có nghĩa là doanh nghiệp được ghi nhận cả tài sản thuê hoạt động trên báo cáo tài chính, IFRS 16 không phân biệt giao dịch cho thuê tài chính và cho thuê hoạt động. Trong khi đó VAS 6 vẫn dựa trên IAS 17 cũ nên những thay đổi của IFRS 16 tiếp tạo tạo sự khác biệt lớn giữa 2 hệ thống

 

6. Quy định về giao dịch hợp nhất kinh doanh

Lợi ích cổ đông không kiểm soát

IFRS 3 yêu cầu lợi ích cổ đông không kiểm soát sẽ được ghi nhận tương ứng với phần lỗ mà họ gánh chịu, bao gồm cả khi phần lỗ vượt quá  phần sở hữu của cổ đông không kiểm soát trong tài sản thuần thuộc công ty con, tức là phần lợi ích cổ đông không kiểm soát có thể ghi âm). Với VAS 11 chỉ cho phép ghi nhận khoản lỗ cổ đông không kiểm soát chịu tối đa bằng giá trị tài sản thuần họ sở hữu - tức là không được ghi âm.

 

Lợi thế thương mại

Trong giao dịch hợp nhất kinh doanh, IFRS 3 quy định lợi thế thương mại được xác định duy nhất 1 lần tại ngày kiểm soát. Lợi thế thương mại được xác định trên cơ sở tài sản thuần của công ty con tại ngày kiểm soát và đánh giá lại những khoản đầu tư của công ty mẹ trước đó theo giá trị hợp lý tại ngày kiểm soát. Trong khi VAS xác định lợi thế thương mại là tổng giá trị lợi thế thương mại phát sinh theo từng lần trao đổi và không yêu cầu đánh giá lại khoản đầu tư ban đầu của công ty mẹ trong những lần trước đây theo giá trị hợp lý tại ngày kiểm soát.

 

7. Một số giao dịch khác

Một số giao dịch chưa có đủ căn cứ ghi nhận do VAS thiếu các Chuẩn mực quy định như:

Tài sản sinh học và sản phẩm nông nghiệp đang ghi nhận và trình bày cùng hàng tồn kho hoặc Tài Sản Cố Định chưa được ghi nhận riêng.

Chưa đủ căn cứ để ghi nhận các giao dịch thanh toán trên cơ sở cổ phiếu, khoản phúc lợi của người lao động.

 

8. Quy định về báo cáo tài chính

Đồng tiền chức năng

IAS 21 quy định và phân biệt rõ đồng tiền chức năng và đồng tiền báo cáo. Bản chất đồng tiền chức năng là đồng tiền ghi sổ kế toán. Trong khi đó VAS chưa làm rõ được sự khác biệt giữa đồng tiền chức năng và đồng tiền báo cảo.

Báo cáo thu nhập toàn diện khác (OCI)

IAS 21 yêu cầu doanh nghiệp phải trình bày báo cáo thu nhập toàn diện khác theo một trong hai hình thức: Làm một báo cáo riêng hoặc là một phần của báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh. Theo đó một số khoản mục thoả mãn định nghĩa của thu nhập hoặc chi phí do làm thay đổi quy mô vốn chủ sở hữu nhưng sẽ không được ghi nhận vào báo cáo kết quả kinh doanh mà thay vào đó sẽ được trình bày trong báo cáo thu nhập toàn diện khác như:

-  Chênh lệch tỷ giá do chuyển đổi từ đồng tiền chức năng sang đồng tiền báo cáo.

-  Lãi và lỗ từ việc xác định lại giá trị các tài sản tài chính sẵn sàng để bán.

-  Lãi và lỗ ghi nhận trong chương trình phúc lợi cho nhân viên với các lợi ích được xác định.

-  Lãi và lỗ hiệu quả của các công cụ phòng ngừa rủi ro từ phòng ngừa rủi ro dòng tiền.

-  Áp dụng mô hình đánh giá lại khi xác định các khoản đánh giá lại TSCĐ

Xác định mối quan hệ giữa nhà đầu tư và bên được đầu tư

Để xác định mối quan hệ giữa nhà đầu tư và bên được đầu tư, IFRS yêu cầu phải tính ảnh hưởng của quyền biểu quyết tiềm năng, trong khi đó VAS chỉ tính đến quyền biểu quyết hiện tại  không tính quyền biểu quyết tiềm năng.

Báo cáo biến động vốn chủ sở hữu

IAS 1 quy định hệ thống báo cáo tài chính của doanh nghiệp gồm cả báo cáo thay đổi vốn chủ sở hữu, nhưng với VAS 21 chỉ yêu cầu trình bày báo cáo này như một mục trong thuyết minh BCTC.

Trình bày tài sản sinh học, sản phẩm nông nghiệp tại thời điểm thu hoạch chưa qua chế biến, tài sản dài hạn nắm giữ để bán

IAS 41 yêu cầu tài sản sinh học, như cây lấy gỗ, súc vật sinh sản hoặc các sản phẩm nông nghiệp tại thời điểm thu hoạch sẽ được trình bày tách biệt với hàng tồn kho và TSCĐ. Trong khi đó VAS chưa ban hành chuẩn mực nông nghiệp nên hiện nay các tài sản sinh học và sản phẩm nông nghiệp tại thời điểm thu hoạch được trình bày gộp với hàng tồn kho hoặc TSCĐ

Báo cáo tài chính trong nền kinh tế ở mức Siêu lạm phát

Trong nền kinh tế siêu lạm phát, IAS có chuẩn mực riêng để trình bày BCTC. Ở Việt Nam của chúng ta chưa yêu cầu về vấn đề này, tuy nhiên sự khác biệt này chưa tạo ra nhiều ảnh hưởng vì thực tế nền kinh tế Việt nam đang ở mức phát triển và lạm phát kiểm soát tốt nên so với tình hình chung của thế giới, tình trạng siêu lạm phát là rất khó nên sự khác biệt này không ảnh hưởng quá lớn.

 

Đó là những chia sẻ của Get Corp, hẹn gặp các bạn trong bài viết kế tiếp, nếu có thắc về IFRS hay các câu hỏi chuyên ngành đừng ngần ngại nhắn tin cho Get Corp qua

Website: https://getcorp.edu.vn , hoặc

Theo dõi Fanpage: https://www.facebook.com/getcorp.edu.vn để không bỏ lỡ bất kì thông tin nào của Get Corp nhé!